Veb Protokollar

Ümumdünya Şəbəkəsi (World Wide Web, WWW), veb protokolları adlanan bir sıra əlaqə qaydaları sayəsində problemsiz şəkildə fəaliyyət göstərir. Bu protokollar, müştərilər (məsələn, brauzerlər) və serverlər arasında qarşılıqlı əlaqəni asanlaşdıraraq internetdə məlumat mübadiləsinin əsasını təşkil edir.

Bu bloq seriyasında, bu protokolların incəliklərini araşdıraraq, onların gündəlik həyata keçirdiyimiz bir çox onlayn fəaliyyətlərə necə imkan verdiyini izah edəcəyik. Veb səhifə yükləməkdən başlayaraq e-poçtları göndərməyə və videoları yaymağa qədər, veb protokolları hamar və səmərəli əlaqəni təmin etməkdə əhəmiyyətli bir rol oynayır.

Veb Protokolları Nədir?

Veb protokolları, məlumatların internet üzərində necə ötürüldüyünü müəyyən edən qaydalar və razılaşmalar toplusudur. Bu protokollar, məlumatların necə formatlaşdırıldığını, necə ötürüldüyünü, necə qəbul edildiyini və necə təsdiqləndiyini təyin edir. Bu protokollar olmadan, bugün istifadə etdiyimiz müxtəlif internet xidmətləri qeyri-mümkün olardı.

Veb Protokollarının Əhəmiyyəti

Veb protokollarını başa düşmək, veb proqramlaşdırma, şəbəkələşmə və sadəcə internetin necə işlədiyini maraqlanan hər kəs üçün əhəmiyyətlidir. Siz çox təcrübəli bir proqramçı və ya yeni başlayan biri olsanız belə, bu seriya veb protokollarının çətinliklərini anlaşılan hissələrə bölərək, hər səviyyədə bacarığa malik olanların istifadəsi üçün əlverişli edəcəkdir.

Bu seriya boyunca HTTP, HTTPS, FTP, SMTP kimi məhşur veb protokollarını və daha çoxunu tədqiq edəcəyik, onların funksiyalarını və rəqəmsal peyzajdakı əhəmiyyətlərini açıqlayağıq.

Şəbəkə Protokollarının Növləri

Kompüter şəbəkələridə müxtəlif protokollar fərqli cihazlar arasında əlaqəni asanlaşdırmağa nail olur. Bu protokollar məlumatların necə ötürülüb alındığını təyin edir. Bəzi əsas protokol növləri:

1. Transmission Control Protocol (TCP) - TCP, qurğular arasında məlumatın etibarlı və sıralı ötürülməsini təmin edən əsas bir protokoldur. Bu, böyük mesajları kiçik paketlərə bölməklə baş verir və onların çatmağında düzgün sıradakı halını təmin edir. TCP məlumat əlamətinin əhəmiyyətli olduğu məsələlərdə, məsələn, fayl köçürmə və e-poçt əlaqələrində geniş istifadə olunur.

2. Internet Protocol (IP) - IP, şəbəkədəki qurğulara unikal ünvanlar təyin etməkdən və onların əlaqələrini asanlaşdırmaqdan məsuldur. İnternet vasitəsilə məlumat paketlərini yönləndirməkdə əhəmiyyətli rol oynayır. TCP və IP-nin birləşməsi geniş istifadə olunan TCP/IP protokol paketinin əsasını təşkil edir.

3. User Datagram Protocol (UDP) - UDP, məlumatın sürətli, lakin daha az etibarlı şəkildə ötürülməsi üçün istifadə olunan bir internet bağlantısı olmadan çalışan protokoldur. Bu, məsələn, canlı video yayımı və onlayn oyun kimi tətbiqlərdə zəruri məlumat itkisinin qəbul edilə biləcəyi hallarda ümumilikdə istifadə olunur.

4. Post Office Protocol (POP) - POP, e-poçtu geri qaytarmaq üçün istifadə olunan bir protokoldur. Bu, e-poçt müştərisinin məlumatlarını(e-poçtlarını) poçt serverindən yükləməsinə imkan verir. Serverdən lokal qurğuya e-poçtları geri almaq üçün geniş istifadə olunur.

5. Simple Mail Transport Protocol (SMTP) - SMTP, e-poçtların serverlər arasında göndərilməsinə imkan verən bir e-poçt ötürmə protokoludur. Bu, e-poçt rabitəsi prosesini asanlaşdırmaq üçün POP ilə birlikdə işləyir.

6. File Transfer Protocol (FTP) - FTP, istifadəçi və server arasında faylların ötürülməsi üçün hazırlanmış bir protokoldur. Bu, veb proqramçıları tərəfindən faylların veb serverinə yüklənməsi üçün istifadə olunur.

7. Hyper Text Transfer Protocol (HTTP) - HTTP, Ümumdünya Şəbəkəsində məlumat əlaqəsinin əsasıdır. Bu, hipertextin ötürülməsini tənzimləyir və veb səhifələrinin serverlərdən müştərilərə (adətən, brauzerlərə) çatdırılmasını təmin edir.

8. Hyper Text Transfer Protocol Secure (HTTPS) - HTTPS, HTTP-nin təkmilləşmiş bir variantı olaraq şifrələmə vasitəsilə təhlükəsizlik qatmaq üçün istifadə olunan bir protokoldur. Bu, onlayn alış-veriş və bank əməliyyatları kimi təhlükəsiz əməliyyatlar üçün əsaslıdır.
   
   
   
   
    

9. Telnet - Telnet, istifadəçilərin şəbəkə üzərində başqa kompüterlərə uzaqdan daxil olmağa və nəzarət etməyə imkan verən bir protokoldur.

10. Gopher - Gopher, internetdə sənədlərin alınması və baxılması üçün istifadə olunan bir protokoldur. Bu gün daha az yayılsa da, internetin ilk günlərində əhəmiyyətli rol oynamışdır.

Bu müxtəlif protokolları başa düşmək, şəbəkə kommunikasiyasının incəliklərini idarə etmək üçün çox vacibdir. Blog seriyasının gələcək hissələrində hər protokolun funksiyalarına daha dərindən daxil olacağıq və onların internetin problemsiz işləməsinə necə töhfə verdiyini tədqiq edəcəyik.

Məqaləni hazırladı: İsa Sadıqov

Təsdiqlədi: Əlinemət İsiyev